Iστορίες Γνώσης και Πάθους
Το μαγικό «επτά»Ο L.J.K. Setright «εμβαθύνει» στο νέο κιβώτιο μετάδοσης της Mercedes-Benz.
AN επικρατεί ένα εορταστικό κλίμα στα γραφεία αυτού του περιοδικού, είναι για τα τριάντα
πέντε χρόνια έκδοσής του. Από την πλευρά μου, ως ένας απλός συντελεστής, μπορώ να θυμηθώ
112, νομίζω, άρθρα που έχω γράψει γι? αυτό. Θα σας απαλλάξω από την πνευματική ταλαιπωρία
τού να συνδέσετε αυτά τα δύο ξεχωριστά γεγονότα μεταξύ τους, αν και είμαι σίγουρος πως οι
αναγνώστες με έφεση στα μαθηματικά θα διέκριναν ήδη τη σχέση: ο κοινός διαιρέτης και των
δύο είναι το 7.
Δικαίως διερωτάσθε τι σχέση έχουν όλα αυτά με την αυτοκίνηση. Πρέπει να ομολογήσω πως δεν
έχουν και ιδιαίτερη σχέση. Τα τεσσάρια υπάρχουν σε αφθονία, ενώ η ιδέα των τεσσάρων
τροχών οδηγεί στην καρδιά του τίτλου αυτού του περιοδικού, αποδεικνύοντας πόσο σπάνιες
είναι οι εξαιρέσεις του συγκεκριμένου κανόνα. Τα πεντάρια είναι και αυτά αρκετά συνήθη,
τα εξάρια, αναρίθμητα (απλώς σκεφτείτε όλες εκείνες τις εξάγωνες βίδες και τα
«παξιμάδια»!), ενώ τα οχτάρια απλώς δεν είναι δύσκολο να τα συναντήσει κανείς. Tι
γίνεται, όμως, με τα επτάρια; Μην τολμήσετε να σκεφθείτε το Austin 7· εκείνο ήταν απλώς
ένας τρόπος βαθμονόμησης της ιπποδύναμης, ενώ και τα θέματα οικονομικής φύσης δεν
αρμόζουν στα γούστα αυτής της στήλης. Επίσης, ανάξιες αναφοράς είναι οι ζάντες ελαφρού
κράματος με τις επτά ακτίνες που κοσμούν κάποια κακόγουστα αυτοκίνητα. Η ομορφιά τους
είναι τουλάχιστον αμφιλεγόμενη, αφού σε μια καλοσχεδιασμένη ζάντα ο αριθμός των ακτίνων
πρέπει να είναι πολλαπλάσιος εκείνου των μπουλονιών, και πραγματικά δυσκολεύομαι να
θυμηθώ ένα αυτοκίνητο με επτά μπουλόνια.
Σήμερα, όμως, ο κόσμος της αυτοκίνησης ανανεώθηκε με την άφιξη ενός επτατάχυτου κιβωτίου
ταχυτήτων. H Mercedes-Benz, που προορίζει τα αυτοκίνητά της για τους πλούσιους, τους
διάσημους, αλλά και πολλούς από τους οδηγούς ταξί αυτού του -στερημένου από επτάρια-
κόσμου, παρουσίασε με μεγάλη χαρά αυτό που ονομάζει μετάδοση 7G-Tronic. Πρόκειται φυσικά
για αυτόματη μετάδοση, αφού οι άνθρωποι μόλις πρόσφατα συνήθισαν στη χρήση των 6τάχυτων
χειροκίνητων κιβωτίων και είναι μάλλον απίθανο να πεισθούν να χρησιμοποιήσουν μια ακόμη
σχέση, αν και μερικοί οδηγοί αγώνων το έχουν δοκιμάσει εδώ και καιρό.
Η νέα μετάδοση της Mercedes-Benz προορίζεται, όλως τυχαίως, για μεγάλα πολυτελή
αυτοκίνητα, εκεί που ένα χειροκίνητο κιβώτιο θα ήταν εντελώς αταίριαστο. Η ανώτερη
βαθμίδα της S-Class, η σπορτίφ SL500 και η σοβαρή S500, στις οποίες πρόσφατα δοκίμασα την
7G-Tronic, είναι τα αυτοκίνητα εκείνα τα οποία επωφελήθηκαν από το νέο κιβώτιο.
Η Mercedes-Benz αναμφίβολα ένιωσε την ανάγκη να κατασκευάσει ένα 7τάχυτο κιβώτιο. Mέχρι
πρότινος είχαν τοποθετήσει το όριό τους στις πέντε ταχύτητες. Eπειδή, όμως, ο
ανταγωνισμός είχε παρουσιάσει και 6τάχυτα κιβώτια, οι Γερμανοί έπρεπε να προχωρήσουν μια
ταχύτητα πιο πέρα. Στην πραγματικότητα, πήγαν δύο ταχύτητες πιο μακριά, αφού με διάφορες
μετατροπές στα πλανητικά γρανάζια κατάφεραν, εκτός από επτά πρόσθιες ταχύτητες, να
προσφέρουν και δύο για την όπισθεν! Τέτοια πολυτέλεια!
Ο τρόπος για να επιτευχθεί η πολλαπλότητα των σχέσεων μετάδοσης είναι εδώ, όπως και σε
όλα σχεδόν τα αυτόματα κιβώτια, ο συνδυασμός διάφορων πλανητικών και επικυκλικών
συστημάτων γραναζιών. Ένα πλανητικό κιβώτιο αποτελείται από ένα κεντρικό, «ηλιακό»,
πηνίο, γύρω από το οποίο περιστρέφεται ένας αριθμός γραναζιών-«πλανητών», όλα
συναρμολογημένα πάνω σε ένα φορέα που μοιάζει με αράχνη. Το πλήρες επικυκλικό κιβώτιο
προσθέτει ένα εξωτερικό δαχτυλίδι με εσωτερική οδόντωση που εμπλέκεται με αυτά τα
γρανάζια.
Με τη βοήθεια κάποιων συμπλεκτών, ένα ή περισσότερα από τα τρία στοιχεία του κιβωτίου,
δηλαδή το πηνίο, οι «πλανήτες» και το δαχτυλίδι, μπορούν να παραμείνουν ακίνητα ως προς
το κέλυφος του κιβωτίου ή τον πρωτεύοντα ή δευτερεύοντα άξονα. Όλες αυτές οι εναλλακτικές
λύσεις μπορούν έπειτα να πολλαπλασιαστούν, αν κάποιο από τα στοιχεία του κιβωτίου δίνει,
με τη σειρά του, κίνηση σε ένα δεύτερο πλανητικό κιβώτιο και ούτω καθεξής, δημιουργώντας,
έτσι, μια τεράστια πολυπλοκότητα, ο μαθηματικός υπολογισμός της οποίας θα δημιουργούσε
εξίσου τεράστια σύγχυση.
Κάπως έτσι γινόταν επί πολλά χρόνια. Δεν είναι λίγοι όσοι υποθέτουν πως ο Χένρι Φορντ
ήταν εκείνος που έκανε δημοφιλή τα επικυκλικά κιβώτια, χρησιμοποιώντας τα στο Model T.
Στην πραγματικότητα, όμως, ο δρ Φρέντρικ Λάντσεστερ και ο Καρλ Μπενζ χρησιμοποιούσαν
επικυκλικά κιβώτια στα αυτοκίνητά τους στα τέλη του 19ου αιώνα. Το Model T της Ford
εμφανίστηκε το 1908, αλλά μέχρι που σταμάτησε η παραγωγή του, το 1927, εκατομμύρια
Αμερικανοί είχαν τη δυνατότητα να οδηγούν χωρίς το συμβατικό κιβώτιο. Έτσι, η ανάγκη για
ένα πιο σύγχρονο και ικανό αυτόματο κιβώτιο κατέστη παραπάνω από εμφανής.
Εκείνη την εποχή, υπήρχε ένα άλλο αυτόματο κιβώτιο σχεδιασμένο από το Γάλλο μηχανικό Πολ
Ραβινιό. Το κιβώτιο Ραβινιό, που από τότε χρησιμοποιήθηκε ευρέως τόσο στα αμερικανικά όσο
και στα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα, ήταν μια περίεργη σύλληψη. Έμοιαζε λίγο με επικυκλικό σετ
γραναζιών, με ένα απλό πλανητικό σύστημα. Η Mercedes-Benz δεν υιοθέτησε το σχεδιασμό του
Ραβινιό μέχρι το 1982, οπότε και δημιούργησε ένα νέο 4τάχυτο αυτόματο κιβώτιο για την
S-Class. Mε περαιτέρω εξελίξεις, όμως, δημιούργησαν ένα 5τάχυτο κιβώτιο, που πλέον
συνδύαζε το σύστημα Ραβινιό με δύο επικυκλικά σετ γραναζιών, και χρησιμοποιώντας κάποιους
αναμφίβολα έξυπνους υπολογισμούς, έφθασαν πλέον τις επτά ταχύτητες.
Στην πραγματικότητα, δεν είναι δυνατό να έχουμε πολλές διαθέσιμες σχέσεις σε ένα κιβώτιο,
ειδικά όταν, όπως σε αυτή την περίπτωση, το ηλεκτροϋδραυλικό σύστημα που ελέγχει την
κατάσταση κάνει τις επιλογές για εμάς. Ας αναλογιστούμε, όμως, τα ζητούμενα. Θέλουμε μια
σχέση τόσο κοντή, ώστε το αυτοκίνητο να μπορεί να ξεκινήσει στην πιο απότομη ανηφόρα που
μπορούν τα ελαστικά του αυτοκινήτου να βρουν πρόσφυση, και μια σχέση τόσο μακριά, ώστε σε
μια κατηφόρα να προλαβαίνεις τον άνεμο που ακολουθεί. Για να γεφυρώσει κανείς αυτά τα δύο
μακρινά άκρα, χωρίς να υπάρχουν ενδιάμεσα κενά, απαιτείται η χρήση άπειρων σχέσεων. Kάτι
τέτοιο, όμως, έχει καταστεί δυνατό μόνο για σχετικά αδύναμους κινητήρες, η ιδέα των
οποίων πηγάζει από την καταπληκτική μετάδοση Variomatic της DAF του 1960. Mε δεδομένη
αυτή την αδυναμία, προσπαθείς να γεμίσεις το χάσμα ανάμεσα στα δύο άκρα με όσες
περισσότερες ενδιάμεσες σχέσεις μπορείς.
Όσες περισσότερες είναι τόσο πιο ομαλό, ήσυχο, οικονομικό, ταχύ και λιγότερο ενοχλητικό
είναι το πέρασμα από τη μια άκρη στην άλλη. Αυτό το κιβώτιο της Mercedes-Benz είναι
μακράν το πιο προοδευτικό που έχω συναντήσει, αφού όλες οι αλλαγές πραγματοποιούνται
απίστευτα ομαλά. Eίναι αλήθεια, και όχι... κολακεία, ότι οι περισσότερες αλλαγές είναι
αδύνατο να γίνουν αντιληπτές, ενώ, παράλληλα, γίνονται πολύ γρήγορα και πάντοτε τη σωστή
στιγμή.
H καταπληκτική αυτή συμπεριφορά δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της πληθώρας των επιλογών, αλλά
πηγάζει και από μια σειρά βελτιώσεων των ηλεκτρονικών και υδραυλικών συστημάτων που
ελέγχουν και ενεργοποιούν το σύστημα. Αυτά ξεκινούν από το μετατροπέα ροπής, που έγινε
πιο αποδοτικός και μπορεί τώρα την κατάλληλη στιγμή να «κλειδώνει» αντί να διολισθαίνει
καταναλώνοντας ενέργεια. Ένας τέτοιος συμπλέκτης που κλειδώνει είχε χρησιμοποιηθεί πριν
από πολύ καιρό στα λεωφορεία, αλλά ο πρώτος που το εφάρμοσε στα αυτοκίνητα ήταν η
Chrysler το 1970 και η πρώτη που το έκανε σωστά, η Honda. Τώρα, η Mercedes-Benz τα
κατάφερε ομολογουμένως πολύ καλά, με το συμπλέκτη να κλειδώνει τόσο στη χαμηλότερη όσο
και στην υψηλότερη σχέση, ενώ παράλληλα είναι αρκετά προοδευτικός χάρη στην ελεγχόμενη
ολίσθησή του, έτσι που η λειτουργία του γίνεται μετά βίας αντιληπτή.
Υπάρχει παράλληλα και η πρόβλεψη για ένα γρήγορο κατέβασμα δύο ή τριών ταχυτήτων
ταυτόχρονα, όταν υφίσταται άμεση ανάγκη για επιτάχυνση, χρησιμοποιώντας το kickdown. Το
πλέον αξιοσημείωτο στοιχείο, όμως, είναι αυτό που η Mercedes-Benz αποκαλεί «ολισθαίνοντα
πολλαπλά κατεβάσματα», τα οποία καλύπτουν τα σειριακά κατεβάσματα.
Ας υποθέσουμε ότι έχουμε 7η και πρέπει να βάλουμε 4η. Ενώ η μετάδοση ακόμη αλλάζει από 7η
σε 6η σχέση, ξεκινάει ήδη η αλλαγή από 6η σε 5η, και μόλις το κιβώτιο ολοκληρώσει αυτήν
τη διαδικασία, θα ξεκινήσει την αλλαγή από 5η σε 4η. Έτσι, λοιπόν, αυτή η διαδικασία
γίνεται με απίστευτη ομαλότητα, χωρίς απότομο «σφαλιάρισμα».
Η ομαλότητα είναι η λέξη-κλειδί για όλες τις λειτουργίες του 7G-Tronic. Αν ενδιαφέρεστε
να αγοράσετε ένα μεγάλο V8, μπείτε στη διαδικασία να το δοκιμάσετε. Θα διαπιστώσετε ότι,
κατά το μεγαλύτερο μέρος της λειτουργίας του, δεν αντιλαμβάνεστε καν ότι δουλεύει. Απλώς
πιέζεις το πεντάλ του γκαζιού ανάλογα με τις επιθυμίες σου και το αυτοκίνητο υπακούει
στις εντολές του ποδιού σου, χωρίς να αντιλαμβάνεσαι κάτι. Aυτή είναι και η μεγαλύτερη
επιτυχία του._ L.J.K.S.
«... κατάφεραν, εκτός από επτά πρόσθιες ταχύτητες, να προσφέρουν και δύο για την
όπισθεν...»